Un òme solet

Non pas pensar coma los autres vos bòta dinc una situacion bien penabla.

Non pas pensar coma los autres, aquò vòl dire tot simplament, pensar.

Los autres, que se créson de pensar, prénon, de fèt, santz bien calcular, los eslogans qui víron d’aicí d’ailai o ben son prés de belas passions que se refúson d’eisaminar.

Per de qué refúson, aquelos autres, de desmontar las idèias totas faitas, las cristalisacions de las idèias que constituísson lur biais de pensar, lur filosòfia tota faita, un pauc coma de vestiments de magasin ? Dinc un promièr, per lo segur, per çò que las idèias totas faitas sèrvon lurs interès o lurs vam, per çò que aquò lur baila bòna consciénça e baila una justificacion a lur faire. Chascús d’entre nos, v-o sabem ben, pòt èstre copable daus crimes los mais afrós èlh nom d’una « causa nobla e generosa ». Amais, i a lo cas d’aquelos, nombrós, qu’an pas gis de coratge per aveir « d’idèias coma tot lo monde o de reaccions comunas ».

Aquò pòrta d’autant mais pena, qu’aquò’s quasiment totjorn l’òme solet qu’a rason.

Aquò’s una ponhada d’òmes, pas gaire coneissuts, escartats a la debuta, que chámjon lo monde. La minoritat se fai majoritat. Quand aquestos « quauques ús » se fan mais nombrós e mais escotats, aquò’s ad aqueste moment d’aquí que la veritat es torçuda.

Desempuèis totjorn, sèi acostumat de pensar contra los autres. Quand ère licean, puèis estudiant, batalhava amé mos professors e mos camaradas. Essaiave de criticar, refusave las « bèlas pensadas » que me volian enfornar dins ma tèsta o mon fètge. Ad aquò, i a, santz dobte, de las rasons psicologicas que ne’n sèi ben conscient. Pamins, sèi benaise d’èsser coma sèi. Adóncas, sèi un òme solet perat, per çò que accepte pas d’aveir las idèias daus autres.

Mès, qual son los « autres » ? Seriá solet perat ? I auriá d’autres òmes solets ?

Per tot dire, los autres, son lo monde de vòstre meitan. Aqueste meitan pòt constituïr una minoritat, que passa mas per vos, per i-èsser tot lo monde. Si vivètz dinc aquesta « minoritat », aquesta « minoritat » fai pesar sobre aquel que pensa pas coma z-ela, un dramatíc terrorisme intellectual e sentimental, una opression pas gaire tenable. De còps que i a, sètz alassat, angoissat, de vodre e d’essaiar de « pensar » coma los autres. Per achabar, mon temperament m’a pas bailat lo vam de me laissar anar ad aquesta mena de tentacion. Auriá estat tombat, si, a la fin, me seriá pas apercegut que, a la fin, n’ère pas tan solet qu’aquò. Me sufisiá de chamjar de meitan o mèsmas de país per i trobar de fraires, d’òmes solets que sentian e fasian coma ieu. Mais d’un còp, en copar amé « tot lo monde » de mon estreit meitan, èi encontrat mais d’un « òme solet », d’aquestos que sòrton de çò que díson la « majoritat silenciosa ». Es pro dificile de saupre en d-ont se tròba la minoritat, en d-ont se tròba la majoritat, amais pro dificile de saupre si tirem d’avants o si tirem darrièrs. Quant de personas, de classas socialas las mais diferentas, se son coneissudas tornar en çò qu’èi dit de ieu.

Adóncas, sem pas solets. Dise aquò per encoratjar lo monde solet, es a dire aquelos que se sénton escartats dins lur meitan. Mès, per la fin, si lo monde solet son nombrós, si, benleu ben, i a una majoritat de monde solet, aquesta majoritat auriá totjorn rason o pas ? Aqueste pensament me fai virar l’uèlh. Damòre, après tot, convincut qu’avem rason de nos opausar a nòstre meitan.

IONESCO, Antidotes (Gallimard, 1977, p. 11-13)