La trifòla

Aquò es per-aquí lo lac Titicacà, en de faisses aigats e fertils que començèran de cultivar la trifòla. D'aquela region de Peró e de Bolívia, la cultura de la trifòla passèt au nòrd de Chili, au nòrd-oèst d'Argentina, e au sud d'Eqüator, boinant a pauc près lo futur empèri inca. Prenguèt a chaa pauc lo nom quechoa de "papà". L'apelan totjorn coma aquò anuèit en America latina.

A la debuta dau sègle 16, los Espanhòus adusián de trifòlas sus lhurs naus, perçòque avián descubrit qu'aquela leguma los poiá aparar de l'escorbut .

Segon lo marqués de Satilieu, Charles du Faure de Saint-Sylvestre, promèir president dau Conselh General d'Ardecha en 1802, aquò seriá vèrs 1540, en la comuna de Sant-Alban d'Ai, dins lo vialatge de Becusa, a tres lègas d'ès Anonai que la trifòla seriá estaa plantaa per lo promèir còp dins lo reiaume de França. Seriá estaa aduá per un monge francescan de Toleda, Pèire Sornàs, natiu de Becusa, e que, vengut fèrme vèlh, s'èra redut vès sa familha. A partir de Sant Alban, la cultura de la trifòla passèt dau latz de las localitats vesinas: Anonai, Satilieu, Sant-Geüre, Preaus, Sant Saflorian, Quintenàs, Reifiòc e Vanòsc, puèi dins tota la partiá nòrd de Vivarés, onte ensemencèran de trifòlas en de garaits qu' apelèran trifolèiras o trifolèirs.

La trifòla serviguèt d'abòrd per avidar lo bestial, sustot los caions, mas la pauralha coma lo senhors targèran pas de la botar sus las taulas. En 1585, la trifòla èra venguá una marchandiá correnta dins las vialas de nòrd-vivarés: ès Anonai, La Mastre, Lo Cheilard, Tornon, Sant-Verai, Valença. La cultura de la trifòla prenguèt de champ, en Velai, Forés, e d'autras provínçias. En 1760, segon las responsas mandaas per los curats dau diocèsi dau Puèi a dom Bourotte, encharjat de la descripcion de la provínçia dau Lengadòc, los abitants s'avidan principalament dempuèi un temps immémorial de trifòlas. Mas, per de rasons divèrsas, essencialament de supersticions, chaupuguèt 200 ans davant que ne'n mingèssan pertot en Euròpa.

La trifòla es un aliment que lo pòan minjar regularament. Adús de vitamina C, e dembada la pèrda pendent la quèita, un plat de trifòlas apòrta environ 18 mg de vitamina C per persona, siá lo vint dau cent daus besònhs jornalèirs. Ela conten amai una bona quantitat de mineraus e promeirament de magnèsi qu'es necessari per lo sistèma nervós e muscular. De proteïnas i chaban, mas las tròban sustot dins la pulpa, en dessotz de la pèl. Baila de fèrre que ne'n mancan pro sovent, amai de fibras que son bonas per lo transit intestinal.

Didier Grange –
març de 2008, gràcia a las estúdias e recèrchas de Joël Ferrand;
completat en març de 2019 a partir de l'article de l"Echo paroissial de Sainte-Sigolène" de 1911, reprodut per "Chroniques de la Bedoueïre" de decembre 2016.